health4you ...φροντίζουμε για την υγεία σας!

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίζουμε πως, κάθε φορά που πονά η μέση μας, δε σημαίνει ότι το πρόβλημα προέρχεται αποκλειστικά από τη σπονδυλική στήλη. Οι χαρακτήρες και η αντανάκλαση του πόνου, η έντασή του, η τυχόν περιοδικότητά του, η συσχέτιση, ή όχι, με την κίνηση του σώματος, η ανταπόκρισή του στην ανάπαυση ή σε απλά φυσικά μέτρα μυϊκής χαλάρωσης, μπορούν να μας οδηγήσουν τη σκέψη σε ποιο άλλο σύστημα του οργανισμού μπορεί να νοσεί, εκτός από το μυοσκελετικό και ειδικά την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.

Ποια τα αντίστοιχα παραδείγματα;

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν νοσήματα του ουροποιογεννητικού συστήματος, όπως οι ουρολοιμώξεις ή η νεφρολιθίαση με συνοδό κωλικό του νεφρού, όπου ο πόνος μπορεί να ξεκινά ως χαμηλός πόνος στη μέση ή πλάγια στις νεφρικές χώρες, αλλά συνοδεύεται από χαρακτηριστική αντανάκλαση προς τη μηροβουβωνική περιοχή, με πόνο ή καύσος κατά την ούρηση, έχει περιοδικότητα με εξάρσεις και υφέσεις (εξ ου και ο όρος κωλικός) και δεν έχει καμία επίπτωση στην κίνηση του σώματος («ο άρρωστος γυρνά σα σβούρα και δε βρίσκει θέση να ανακουφιστεί από τον έντονο πόνο»). Επίσης, νοσήματα του πεπτικού μπορεί συνοδεύονται από οσφυαλγία και λανθασμένα να μην αξιολογούμε άλλα στοιχεία, καθυστερώντας τη σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση. Η χολολιθίαση, η γαστρίτιδα, το έλκος στομάχου ή δωδεκαδακτύλου, μπορεί να συνοδεύονται από έναν αμβλύ πόνο στη μέση, αλλά επηρεάζουν τις διατροφικές μας συνήθειες και ακολουθούνται από χαρακτηριστική δυσπεψία. Ιδιαίτερα ύπουλοι και επικίνδυνοι όγκοι σώματος ή ουράς του παγκρέατος μερικές φορές προκαλούν έντονη οσφυαλγία, ιδίως το βράδυ και όταν ξαπλώνουμε ανάσκελα, από πίεση νευρικών πλεγμάτων του προσπονδυλικού χώρου. Ο ασθενής, όμως, χαρακτηριστικά ανακουφίζεται εάν γυρίσει στο πλάι ή ξαπλώσει μπρούμυτα. Επίσης, ιδιαίτερα χαρακτηριστική περίπτωση οξέος και σοβαρού προβλήματος, όπου εάν δε δοθεί μεγάλη προσοχή μπορεί να οδηγηθούμε σε τραγικά λάθη, είναι αυτή του ανευρύσματος κοιλιακής αορτής. Σε έναν αγγειολογικό ασθενή, πιθανά σακχαροδιαβητικό, που εμφανίζει οξεία οσφυαλγία, χωρίς προηγούμενο ιστορικό και χωρίς νευρολογική σημειολογία, πρέπει να αποκλεισθεί η ύπαρξη διαχωριστικού ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής, το οποίο σε ισχνούς ασθενείς μπορεί να είναι ακόμη και ψηλαφητό.

Γιατί όμως αναφερθήκαν τα παραπάνω παραδείγματα;

 Όλα όσα αναφέρθηκαν προϊδεάζουν πως η διαχείριση ενός ατόμου με «οσφυαλγία» μπορεί να είναι πολύ πιο σύνθετη από ό,τι αρχικά φανταζόμαστε. Πολύ περισσότερο όταν ο «πόνος στη μέση» είναι ένα τόσο συχνό πρόβλημα, που μπορεί να αλλάζει τελείως την καθημερινότητά μας, να υποτροπιάζει εύκολα, να χρονίζει – ιδίως όταν δεν αντιμετωπίζεται σωστά – και να επηρεάζει, σε σημαντικό βαθμό πολλές φορές, τη διάθεσή μας ακόμη και ολόκληρο τον ψυχικό μας κόσμο.

Μάλιστα, τα πράγματα μπορεί να είναι ακόμη πιο περίπλοκα, όταν λόγω ενός υπαρκτού, μικρότερου ή μεγαλύτερου, «προβλήματος οσφυαλγίας» ο καθένας από εμάς μπορεί να διεκδικήσει διαφορετικές συνθήκες ή αντιμετώπιση στον κοινωνικό του περίγυρο, στο εργασιακό του περιβάλλον, ακόμη και στις προσωπικές του σχέσεις. Το δυσδιάκριτο ανάμεσα στο αντικειμενικό και υποκειμενικό του προβλήματος, ιδίως σε μια τόσο πολυπαραγοντική κατάσταση, όπως  θα δούμε στη συνέχεια, που είναι η «οσφυαλγία», είναι προφανές. Είναι ξεχωριστό μέρος ευθύνης του ειδικού χειρουργού της σπονδυλικής στήλης να κατευθύνει σωστά, τόσο ιατρικά όσο και ψυχολογικά, τον άρρωστο με οσφυαλγία, αφού πρώτα εξετάσει εμπεριστατωμένα τον ασθενή, τεκμηριώσει τα ιατρικά δεδομένα, εκτιμήσει τις καθημερινές δραστηριότητες του εξεταζομένου, προβλέψει  τις ανάγκες του για το προσεχές, βραχύ αλλά και απώτερο, χρονικό διάστημα και, τέλος,  αξιολογήσει τον ψυχικό του κόσμο. Μέσα από αυτή την αμφίδρομη διαδικασία οικοδομείται σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον ιατρό και τον ασθενή, η οποία είναι απολύτως αναγκαία στη σωστή αντιμετώπιση των προβλημάτων οσφυαλγίας, ιδίως σε αυτά που αποκτούν χαρακτήρες χρονιότητας.

Τι πραγματικά κοιτάμε σε μια εξέταση για πιθανή οσφυαλγία;

Τα ειδικά στοιχεία που ενδιαφέρουν από το ιστορικό του κάθε ασθενούς και οδηγούν στη διερεύνηση κάποιου μυοσκελετικού προβλήματος ως αίτιο οσφυαλγίας, είναι περιληπτικά τα εξής: η συχνότητα εμφάνισης του πόνου (πρώτο επεισόδιο ή επαναλαμβανόμενο, και πόσο συχνά, αυτή την περίοδο σε σχέση και με παλιότερα;), η διάρκεια και η ένταση των συμπτωμάτων (πόσο κρατά ο πόνος και πόσο εύκολα περνά;), η εντόπιση και η αντανάκλαση του πόνου (πού πονάει, πού «βγαίνει» ο πόνος;), συνοδά συμπτώματα, όπως η ανταλγική κλίση του κορμού (γέρνω προς μια πλευρά, γιατί έτσι πονάει λιγότερο), πόνος ή μούδιασμα στο κάθισμα, στο γοφό, στο πόδι, στα δάχτυλα (ισχιαλγία), η συσχέτιση του πόνου με τις καθημερινές, ακόμη και απλές, δραστηριότητες (πιο έντονος πόνος με το κάθισμα, την οδήγηση, περνά με το περπάτημα, ή δεν έχω δύναμη να βαδίσω, το πόδι μου και τα δάχτυλα είναι μουδιασμένα δεν κάνουν όλες τις κινήσεις, κουτσαίνω γιατί με πονά η μέση και δε με στηρίζει το πόδι, η περπατώ λίγο, πιάνομαι και πρέπει να καθίσω να ξεκουραστώ – όλα αυτά υποκρύπτουν και νευρολογικό πρόβλημα, που πιθανά σχετίζεται με το αίτιο της οσφυαλγίας), η ύπαρξη του λεγόμενου πόνου ηρεμίας (η μέση πονά και όταν ξαπλώνω, δεν κοιμάμαι, ή πονώ και ξυπνώ από τον ύπνο, δεν περνά ο πόνος ούτε με ισχυρά παυσίπονα – μπορεί να κρύβεται σημαντικό πρόβλημα, ακόμη και κακοήθεια), η παρουσία οσφυαλγίας με ταυτόχρονη ύπαρξη πυρετού, μπορεί να οφείλεται σε μικροβιακή λοίμωξη της σπονδυλικής στήλης, ή σε χρόνια φλεγμονώδη νόσο, ρευματολογικής φύσης, όπου νοσεί και η σπονδυλική στήλη.

Όλα αυτά τα σημεία έχουν τη δική τους ξεχωριστή αξία και οδηγούν τη διαγνωστική σκέψη σε διαφορετική κάθε φορά κατεύθυνση, όταν συνυπολογίζεται όμως, πάντοτε, η ηλικία του εξεταζομένου. Και τούτο γιατί, ανάλογα με την ηλικία, έχουμε τελείως διαφορετική πιθανότητα εκδήλωσης νοσημάτων του μυοσκελετικού, ή παθήσεων και κακώσεων της σπονδυλικής στήλης, που συνοδεύονται από οσφυαλγία. Στόχος του ιατρού είναι να αξιολογεί τα ευρήματα του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης και, με βάση την πιθανότητα εμφάνισης συγκεκριμένων οντοτήτων, να ιεραρχεί πιθανές διαγνωστικές εξετάσεις και να δίνει προτεραιότητα σε ενδεχόμενες θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Κάτω από αυτό το πρίσμα θα ακολουθήσει στα επόμενα άρθρα η ανάλυση πιθανών αιτίων οσφυαλγίας για την παιδική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση, για τους νεαρούς ενήλικες και τα άτομα μέσης ηλικίας και, τέλος, για τους ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας, άνω των 70 ετών.