Στην Ελλάδα 27.9% των ανδρών και 25.6% των γυναικών είναι παχύσαρκοι (στοιχεία 2001-03) ενώ 37% των κοριτσιών και 45% των αγοριών είναι είτε υπέρβαρα είτε παχύσαρκα (στοιχεία 2005-06).

Γιατί παχαίνουμε; Είναι η παχυσαρκία μια ορμονική νόσος;

Η παχυσαρκία πλέον θεωρείται χρόνια νόσος και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διάγνωση που χρειάζεται ειδική θεραπεία. Όταν κάποιος είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος αντιμετωπίζει αυξημένο κίνδυνο για ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση, αυξημένη χοληστερίνη, μεταβολικό σύνδρομο, καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό, ορισμένες μορφές καρκίνου μέχρι και πρόωρο θάνατο. Συγκεκριμένα η παχυσαρκία είναι η πιο συχνή παθογόνος αιτία που οδηγεί σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Η παχυσαρκία μπορεί επίσης να επιδεινώσει άλλες παθήσεις και να κάνει πιο δύσκολη τη θεραπεία τους

Γιατί παχαίνουμε;

Τα αίτια της παχυσαρκίας είναι πολύπλοκα και όχι απλά θέμα αυτοελέγχου και προσωπικής θέλησης.

Σε γενικές γραμμές, το αυξημένο βάρος προκαλείται από αυξημένη κατανάλωση θερμίδων, σε συνδυασμό με λίγη ή καθόλου άσκηση και γενετική προδιάθεση (αν ένας από τους δύο γονείς είναι παχύσαρκος αυξάνεται κατά 50% η πιθανότητα παχυσαρκίας στους απογόνους). Η παχυσαρκία προκαλείται όταν, για μεγάλο χρονικό διάστημα, το σώμα παίρνει περισσότερες θερμίδες από όσες χρησιμοποιεί. Οι ορμόνες παίζουν βασικό ρόλο στον ρυθμό αύξησης του βάρους και στην γενετική προδιάθεση κάποιων ανθρώπων να παχαίνουν πιο εύκολα από άλλους.

Η ραγδαία αύξηση της παχυσαρκίας τα τελευταία χρόνια δεν οφείλεται προφανώς σε κάποια ορμονική ή γονιδιακή διαταραχή. Η βασικές της αιτίες θεωρούνται:

• η καθιστική ζωή,
• η κατανάλωση τροφών με πολύ υψηλά λιπαρά, υδατάνθρακες με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη
• συντηρητικά και ενισχυτικά γεύσης στις τροφές, όπως η φρουκτόζη
• το καθημερινό stress, γρήγορα, εύκολα γεύματα «στο πόδι»
• κουλτούρα που περιστρέφεται γύρω από την εύκολη απόλαυση

Τι ρόλο παίζουν οι ορμόνες στην παχυσαρκία; Γνωρίζετε ότι το λίπος παράγει ορμόνες;

Πρώτα πρέπει να τονίσουμε ότι σπάνια η παχυσαρκία οφείλεται σε κάποια ορμονική διαταραχή. Το αυξημένο λίπος όμως προκαλεί το ίδιο διαταραχές στην δράση άλλων ορμονών που παίζουν ρόλο στην μεταβολισμό όπως η ινσουλίνη, επιδεινώνοντας την παχυσαρκία. Όταν το λίπος αυξάνεται πάνω από το φυσιολογικό, αρχίζει και αποθηκεύεται σε διάφορα όργανα του σώματος όπως το συκώτι, οι μύες, η καρδιά και ο ίδιος ο λιπώδης ιστός παράγει ορμόνες και ουσίες που προκαλούν μεγάλες αλλαγές στο τρόπο λειτουργίας του σώματος.

Θυρεοειδής αδένας: ο συνήθης ύποπτος, είναι συνήθως αθώος

Η παχυσαρκία δεν προκαλείται αποκλειστικά από διαταραχές της θυρεοειδικής λειτουργίας όπως πολλοί νομίζουν. Παθήσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο αύξησης βάρους αλλά μόνο σε συνδυασμό με κακή διατροφή και αποχή από την άσκηση. Η αύξηση βάρους που μπορεί να προκαλέσει μια διαταραχή στη λειτουργία του θυρεοειδούς είναι συνήθως λίγα κιλά (4-5 το πολύ). Η υπολειτουργία του θυρεοειδούς όμως μπορεί να μειώσει το αποτέλεσμα της προσπάθειας για απώλεια βάρους και για το λόγο αυτό πάντα πρέπει να αξιολογείται η λειτουργία του όταν έχουμε δυσκολία στην απώλεια βάρους.

Κορτιζόλη: η ορμόνη του stress

Ενώ το χρόνιο stress σχετίζεται με αύξηση του βάρους και πτώση του μεταβολισμού, η παθολογική αύξηση της κορτιζόλης (σε επίπεδα δηλαδή πάνω από το φυσιολογικό) είναι μια σπάνια νόσος (το γνωστό Σύνδρομο Cushing). Έλεγχος στα επίπεδα της κορτιζόλης θα πρέπει να γίνεται αν η αύξηση στο βάρος είναι απότομη και συνοδεύεται με αύξηση στην πίεση, το σάκχαρο, μυϊκή κόπωση και διαταραχές της περιόδου στις γυναίκες και υπογονιμότητα στους άνδρες.

Ινσουλίνη: Ο «ρυθμιστής»

Η ινσουλίνη παράγεται από το πάνγκρεας και είναι απαραίτητη για τον μεταβολισμό των υδατανθράκων ενώ παίζει σημαντικό ρόλο στην αποθύκευση λίπους μετά τα γεύματα. Η ινσουλίνη βοηθά τους διάφορους ιστούς να χρησιμοποιήσουν τη γλυκόζη για ενέργεια. Στην παχυσαρκία, και ειδικά όταν υπάρχει ιδιαίτερα αυξημένο λίπος στην κοιλιά και όργανα όπως το ήπαρ, δημιουργείται αντίσταση στην δράση της ινσουλίνης, η ινσουλίνη δεν μπορεί δηλαδή να δράσει εύκολα. Στα άτομα με αντίσταση στην ινσουλίνη διατροφή υψηλή σε υδατάνθρακες οδηγεί σε υπερινσουλιναιμία, αυξημένη εναπόθεση λίπους και επιδείνωση της παχυσαρκίας. Η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι ο «προάγγελος» του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Ορμόνες του λίπους: γρελίνη, λεπτίνη

Οι ορμόνες που παράγονται από τα κύτταρα του λίπους, όπως η γρελίνη και η λεπτίνη, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση της όρεξης και του αισθήματος πληρότητας μετά τα γεύματα, ενώ στα παχύσαρκα άτομα φαίνεται ότι είτε αυτές οι ορμόνες χάνουν την δράση τους είτε η δράση τους αλλοιώνεται έτσι ώστε να συντηρείται η υπερφαγία και η αύξηση λίπους.

Η κατανόηση μας για τις αιτίες της παχυσαρκίας αυξάνεται συνεχώς καθώς ανακαλύπτουμε όλο και περισσότερες ορμόνες που παράγονται από τα κύτταρα του λίπους και επηρεάζουν την όρεξη, τον μεταβολισμό και την πρόσληψη βάρους. Οι ορμόνες αυτές αποτελούν και στόχους για την μελλοντική δημιουργία φαρμάκων που θα βοηθούν αποτελεσματικά στην απώλεια βαρους χωρίς σημαντικές παρενέργειες.

Μέχρι τότε ακολουθείστε αυτά που ήδη γνωρίζετε:

• Τρώτε 3-5 μικρά γεύματα την ημέρα
• Περπατήστε τουλάχιστον 30 λεπτά την ημέρα
• Μειώστε την κατανάλωση θερμίδων από λιπαρά και γλυκά
• Κάντε τη σωστή μεσογειακή διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά
• Ζητήστε βοήθεια από τον ιατρό σας για να σχεδιάσετε ένα πλάνο απώλειας βάρους που θα είναι το κατάλληλο για εσάς και τις ορμόνες σας!